Publicaties

The Young Ones - ónze jaren zestig in Zoetermeer

100 jaar kiezen in Zoetermeer

400 jaar Meerpolder, het Zoetermeerse Meer, drooggemaakt in 1616

Over een van de mooiste gebieden tussen Zoetermeer en Stompwijk is een boek verschenen: de ovale polder die Meerpolder of gewoon De Meer heet.

De publicatie verhaalt over het meer, het leven rond 1600, de ontginningen, het droogmaken, de polderbestuurders, een kamerheer van de tsaar, het 20^e-eeuwse boeren, een droombeeld en nog veel, veel meer.

Duizenden jaren lang was het gebied achter de kust tot Utrecht een onbegaanbaar moeras, de Wildernisse. De mensen leefden verspreid op de duinwallen en langs de Oude Rijn en Maas. Op een hoog gelegen plek ontstond door weer en wind een zoetwatermeer, dat afwaterde op de Oude Rijn via de huidige Noord-Aa en Weipoortse Vliet, het Zoetermeerse Meer.

Rond het jaar 1000 begon men de Wildernisse te ontginnen. Zo ontstonden dorpen als Zoetermeer, Stompwijk en Zoeterwoude. Boeren ontwaterden het veenmoeras en deden aan akkerbouw en veeteelt. Ook gingen ze in toenemende mate veen afsteken en tot turf drogen. Daarmee verdween het land en ontstonden grote plassen. Zo ook rond het oorspronkelijke zoetwatermeer, dat nu de kans kreeg door oeverafslag die door turfwinning ontstane plassen op te slokken.

Op een gegeven moment was zoveel land verdwenen dat het groeiende inwonertal een tekort aan grond kreeg. De prijzen stegen en rijke investeerders grepen de kans om van water weer land te maken. De ambachtsheer van Zoetermeer, Jacob van Wijngaerden, wist zijn netwerk te interesseren in een veelbelovende investering: het droogmalen van het Zoetermeerse Meer. In 1614 verkregen hij en zijn partners een octrooi van de provincie. Ze kochten het omringende land, legden daar een dijk op, groeven een ringsloot en maalden met vier molens het meer leeg. Augustus 1616 zagen zij 550 ha landbouwgrond voor zich liggen, dat verdeeld werd onder de investeerders. Ze bouwden landhuizen en boerderijen en verpachtten het land.

Tot vandaag de dag werken boeren op dit land, vooral in de veeteelt. In een ovale polder die de laatste decennia steeds meer omringd wordt door stadse nieuwbouw. Een polder die als groene oase steeds meer gewaardeerd wordt door inwoners en bestuurders.

100 jaar Nicolaaskerk in Zoetermeer 1916-2016

De katholieke kerk aan de Dorpsstraat 24 was in 1914 veel te klein geworden. Er konden maar 400 gelovigen een plekje vinden. De nieuwe pastoor W.J. van Turnhout liet er geen gras over groeien en ging vol voor een kerk met 850 zitplaatsen. Op hetzelfde krappe stukje tussen de woonhuizen.  Het kerkbestuur ging op zoek naar geld, de pastoor overlegde met de Amsterdamse architect Jan Stuyt. Na een reeks voorstellen en tekeningen kwam een forse kerk tevoorschijn, waarvoor wel een deel van de tuin en het kerkhof moest worden opgeofferd. Een Tilburgse aannemer kreeg de opdracht tot de bouw voor fl. 67.500.

In 1914 begon de bouw maar de Eerste Wereldoorlog gooide roet in het eten. Veel mannen werden onder de wapenen geroepen, de loopgravenoorlog verhinderde de aanvoer van de benodigde Belgische stenen. En alle materiaal werd veel duurder. Vanaf oktober lag de bouw stil en kon pas weer in februari 1915 worden hervat. Negen maanden later mocht de nieuwe Nicolaaskerk in gebruik worden genomen, 15 mei 1916 vond de consecratie plaats door de bisschop van Haarlem. In de jaren die volgden werd de kerk van binnen verfraaid met altaren, biechtstoelen en de schilderingen van Frans Loots.

100 jaar later is er een boek geschreven over de Nicolaaskerk. Het bevat hoofdstukken over de architect Jan Stuyt, de bouw van de kerk, het interieur en de ontwikkeling van de parochie. Het boek telt 64 pagina’s en bevat nog veel meer (kleuren)illustraties.

Boeren, burgers en buitenlui; Zoetermeerders 1930-1960

Vele tientallen interviews staan aan de basis van dit boek. Die bevatten vooral informatie uit de jaren 1930-1960, een tijd van grote veranderingen. In 1930 waren er nog duidelijke rangen en standen, strakke lijnen tussen opvattingen en geloofsovertuigingen. Een losse arbeider stond onder aan de sociale ladder, de hereboer en notabele stonden bovenaan. Dertig jaar later zochten vooral jongeren de vrijheid. Scheidslijnen vervaagden, de welvaart werd groter. Vele Zoetermeerders emigreerden.

De verhalen waren waren mooi te scheiden in hoofdstukken over arbeiders, landbouwers, middenstanders, politici, Indiëgangers en emigranten. Gertjan Moers heeft die groepen van Zoetermeerders beschreven en de mooiste en meest informatieve stukken uit de interviews daarin verweven. Een voorbeeld:

 Tina van der Meer-Opdam, (geboren 1917 te Zoetermeer), dochter van een losse landarbeider:

“s Morgens als het licht werd stond mijn moeder al op, maar dat is altijd winter en zomer verschil. En als ze op was dan ging ze pas vader wekken en dan ging ze koffie en thee voor vader maken want die nam altijd brood mee naar zijn werk. En dan gaf moeder altijd de baby het eerste voeding. Want ze had natuurlijk elk jaar een kind. En dan werden wij gewekt en klaargemaakt voor school. En als de buurvrouw in de kraam was, dan ging ze ook daar helpen of de buurvrouw ging haar helpen. Dan moesten de beesten gevoerd worden, dat was meestal de poes, de kanarie, varkens, geit, kippen en konijnen en maandag nog de grote was en dan was het tijd om aardappelen te schillen. Groente had ze meestal uit eigen moestuin. En om elf uur ging dan de (kerk)klok luiden en dat was algemeen, dan ging er een grote pan aardappelen op het vuur. Ja, dat was de aardappelenklok! ”

Behalve de verhalen en de stukken uit interviews bevat het boek ook bijna 200 foto’s die samen een fraai beeld geven van Zoetermeer in de 20^ste eeuw, vlak voor de groei van dorp tot stad. De basis van het boek bestaat uit de honderden interviews die de Interviewgroep Sprekend Verleden (ISV) heeft gehouden. Daarmee is het ook een eerbetoon aan 25 jaar ISV en de vele vrijwilligers die al die jaren aan de interviews hebben gewerkt.